Για πάρα πολλά χρόνια τα βότανα αποτελούσαν την κύρια φυσική πηγή για παραγωγή φαρμάκων. Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί κατά την διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπου γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν τα μυστικά της «πράσινης ιατρικής». Το αυξημένο ενδιαφέρον για τα βότανα και τα φυτά είναι μέρος της ευρύτερης αντίληψης για μια πιο οικολογική οικονομία και τρόπο ζωής. Ένα από αυτά τα βότανα είναι και το τσάι του βουνού.
Τα βουνά της Λεσινίτσας λόγω του μεγάλου υψομέτρου έχουν την τύχη και την ευλογία να γεμίζουν κάθε χρόνο από τα άνθη του τσαγιού και να μοσχοβολούν από το ευχάριστο άρωμά του. Παλαιότερα το τσάι του βουνού ήταν ένα από τα πολλά βότανα που αξιοποιήθηκε από τους κατοίκους όχι μόνο για τις θαυματουργές του ιδιότητες αλλά και για εμπορικούς σκοπούς. Οι χαμηλές θερμοκρασίες και ο βαρύς χειμώνας της Λεσινίτσας έκανε το τσάι να είναι ένας ωραίος και ζεστός «σύντροφος» για τους κατοίκους του χωριού μας!
Πολλοί ήταν εκείνοι που «όργωναν» τα βουνά τους καλοκαιρινούς μήνες να το συλλέξουν για ιδιοκατανάλωση, να το πουλήσουν ή ακόμα και να το ανταλλάξουν με κάποιο άλλο αγαθό που δεν υπήρχε στην περιοχή. Η μεγαλύτερη ποσότητα τσαγιού μαζευόταν από τις βουνοπλαγιές της Στουγάρας όπου και αυτοφύεται τσάι εξαιρετικής ποιότητας. Μετά τη συγκομιδή του το αποξήραναν με τρόπο φυσικό, απλώνοντάς το σε σκιερό μέρος έως ότου χάσει την απαιτούμενη υγρασία. Στη συνέχεια το χώριζαν σε «χεριές» που τις έδεναν με σπάγκο και τις κρεμούσαν. Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου οι Λεσινιτσιώτες πουλούσαν ποσότητες τσαγιού στο ίδιο το κράτος. Στην περιοχή του Θεολόγου υπήρχε αποθήκη τσαγιού και από εκεί στη συνέχεια έφτανε σε πολλές περιοχές της Αλβανίας.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια στο χωριό παρατηρείται το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης συλλογής του τσαγιού από Αλβανούς που ξεριζώνουν τα φυτά ή τα συλλέγουν πριν την ανθοφορία τους και έτσι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εξαφάνισης του. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει όλους και ιδιαιτέρως τις αρχές του τόπου.
Ας δούμε μερικά στοιχεία για το τσάι του βουνού και τις θαυμάσιες ιδιότητές του.
- Στην αρχαιότητα ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα σιδερίτης καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν από σιδερένια αντικείμενα. Με βάση αυτό, το τσάι του βουνού, ως προς την βοτανική ταξινόμησή του, απέκτησε την επιστημονική ονομασία sideritis.
- Τα φύλλα του είναι σχήματος ωοειδούς, καλύπτονται με πυκνό χνούδι και στις δυο επιφάνειες και έχουν χρώμα σταχτοπράσινο. Το ύψος του δεν ξεπερνά τα 50 εκ. ενώ την άνοιξη εκπτύσσει ορθόκλαδα ανθοφόρα στελέχη.
- Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά είδη σιδερίτη ενώ στην περιοχή της Ηπείρου το συναντάμε ως κοινό τσάι του βουνού που ευδοκιμεί σε υψόμετρο άνω των 1000 μέτρων.
- Αντέχει στις παγωνιές του χειμώνα ενώ η υγρασία του εδάφους ωφελεί στην άνθησή του. Ευνοείται πολύ από τις μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας ημέρας και νύχτας και αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών με όριο τιμών pH (6-8). Αναπτύσσεται επίσης σε πετρώδη εδάφη και αντέχει στην καταπόνηση της έλλειψης νερού.
- Περιέχει φλαβονοειδή, διάφορα αιθέρια έλαια, καρυοφυλλίνη και βιταμίνη C. Είναι ευεργετικό για το στομάχι και έχει τονωτικές και διουρητικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται κυρίως ως αφέψημα κατά της δυσπεψίας και του βήχα. Βοηθά στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και λειτουργεί ως ηρεμιστικό, αντικαταθλιπτικό και αγχολυτικό. Βοηθά επίσης στην πρόληψη της οστεοπόρωσης και περιέχει πολλά αντιοξειδωτικά και αντικαρκινικά στοιχεία.
