Ο Μητροπολίτης Λουκάς το 1901 στη Λεσινίτσα

Στις 13 Απριλίου του έτους 1901 ο Μητροπολίτης Δρυινουπόλεως και Δελβίνου κ. Λουκάς Πετρίδης επισκέφθηκε την κωμόπολη της Λεσινίτσας (όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά), όπου οι κάτοικοί της του επεφύλασσαν μία λαμπρή υποδοχή. Γεννημένος στη Μάδυτο της Ανατολικής Θράκης το 1850, ο ιεράρχης κ. Λουκάς εξελέγη στις 22 Μαΐου 1899 Μητροπολίτης Δρυινουπόλεως και Δελβίνου.

Στην επίσκεψή του αυτή στη Λεσινίτσα προέβη σε ενέργειες που αφορούσαν την αποτελεσματικότερη λειτουργία της κοινής Ελληνικής Σχολής (Κεντρική Αστική Σχολή στην Μονή Γερμανού), των δύο δημοτικών σχολείων, των δύο Μονών Γερμανού και Αγελάστου, αλλά και στην προσπάθεια ανέγερσης μιας κοινής κεντρικής εκκλησίας.

Το πρωτότυπο άρθρο (εφημ. «Φωνή της Ηπείρου»), 1901

Βασική πηγή άντλησης των πληροφοριών αυτών αποτελεί το δημοσίευμα στην αθηναϊκή εφημερίδα της εποχής «Φωνή της Ηπείρου» του 1901. Θεωρείται ιδιαιτέρας σημασίας, αφού μας πληροφορεί για διάφορες λεπτομέρειες της περιόδου εκείνης, όπως τον αριθμό των σπιτιών, τους πρόκριτους του χωριού, την λειτουργία της Κεντρικής Σχολής, των δύο δημοτικών σχολείων, κ.ά. 

Η επίσκεψη αυτή αναφέρεται επίσης και στο γνωστό βιβλίο του Β. Μπαρά, «Το Δέλβινο της Βορείου Ηπείρου και οι γειτονικές του περιοχές», όπου παρατίθεται και ένα μέρος του δημοσιεύματος. Εκεί αναφέρεται επιπλέον ότι για τη μη ανέγερση τελικά της κεντρικής εκκλησίας θεωρήθηκε υπαίτιος ο Μητροπολίτης, καθώς ολιγώρησε στην έκδοση της οικοδομικής άδειας. 

Παρουσιάζουμε λοιπόν παρακάτω αυτούσιο, στην αρχική του μορφή, ολόκληρο το άρθρο όπως δημοσιεύτηκε στη «Φωνή της Ηπείρου». Ο συντάκτης του άρθρου υπογράφει με τα αρχικά Σ.Τ., κάτι που μας κάνει να εικάσουμε ότι πρόκειται για τον Σταύρο Τάτση, διευθυντή της Κεντρικής Αστικής Σχολής εκείνη την περίοδο. 

Τέλος, παρ’ ότι το δημοσίευμα είναι αρκετά κατανοητό και στην αρχική του μορφή στην καθαρεύουσα, κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε στη συνέχεια και την απόδοσή του στη δημοτική γλώσσα.

Κείμενο πρωτότυπου άρθρου (εφημ. «Φωνή της Ηπείρου», 06-07-1901)

ΕΚ ΛΕΣΙΝΙΤΣΗΣ

Ἐναγωνίως ἅπασαι αἱ κωμοπόλεις καὶ τὰ χωρία τῆς ἐπαρχίας Δελβίνου ἀνέμενον ὅπως ἐκ τοῦ σύνεγγυς ἴδωσι τὸν πρὸ διετίας ταχθέντα ὑπὸ τῆς Μ. τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας σεπτὸν ἡμών ἱεράρχην κ. Λουκᾶν, οὗ αἱ καταδειχθεῖσαι κατὰ τὸ βραχὺ ἀπὸ τῆς ἀφίξεως αὐτοῦ διάστημα, ἀρεταὶ καὶ μέγιστα προτερήματα εἰσὶ παντὸς ἐπαίνου ἀνώτερα, ἐφ’ οὗ καὶ μεγάλη εὐγνωμοσύνη ὀφείλεται τῇ Μ. Ἐκκλησίᾳ ἥτις ἐν τῇ μητρικῇ αὐτῆς μερίμνῃ ηὐδόκησεν ἵνα ἐξαποστείλη τὸν κατάλληλον πνευματικὸν ἰατρόν, ὅν ἐκτιμᾷ καὶ σέβεται ἅπασα ἡ ἐπαρχία ὑπερβαλλόντως, ἡδύνεται δὲ καὶ παραμυθεῖται, διότι ἐν τῷ προσώπῳ τῆς Α. Πανιερότητος, εὕρε τὸν κατὰ τὰς γραφὰς, “τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπεν Ἀρχιερεὺς κτλ.”

Ἀποφεύγων τὴν συνήθη ἀφήγησιν τῆς σπανίας καὶ ἐξαιρετικῆς ὑποδοχῆς ἧς ἔτυχεν ἅμα ὡς ἐξελθοῦσα κατὰ τὴν 7 Ἀπριλίου πρὸς ἐπίσκεψιν τῆς ἐπαρχίας, ἐκ τῆς πρωτευούσης πόλεως Δελβίνου, περιορίζομαι εἰς τὰ κατὰ τὴν ἐνταῦθα κωμόπολιν Λεσινίτσης, συγκειμένην ἐκ 250 οἰκιῶν καὶ εἰς δύο τμήματα διῃρημένην Ἄνω καὶ Κάτω Λεσινίτσαν, ἐπιτευχθέντα ἔργα, ὧν αὐτόπτης μάρτυς ἔτυχον. 

Τῇ 13 π. Ἀπριλίου ἀφίκετο ἐνταῦθα ὅτε ἀθρόοι οἱ κάτοικοι ὑπεδέξαντο αὐτὴν εἰς ἡμίωρον ἀπὸ τῆς κοινότητος ἀπόστασιν, μετὰ δὲ τὰς τυπικὰς προσφωνήσεις καὶ τὰ ἄσματα τῶν μαθητῶν ὡδηγήθη εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ προκρίτου κ. Φωτίου Λέζου ἐπί τούτῳ ἑτοιμασθεῖσαν. 

Τὴν ἐπιοῦσαν ἡ Α. Πανιερότης ἀπὸ πρωίας μέχρις ἑσπέρας ἐπεσκέφθη τὴν τε κοινὴν Ἄνω καὶ Κάτω Λεσινίτσης Ἑλληνικὴν Σχολὴν, ὡς καὶ τὰς δύο δημοτικάς, καὶ μετ’ ἐνδιαφέροντος ἐξήτασε ἅπαντας τοὺς μαθητὰς ἀποτείνασα τὰ εἰκότα τοῖς τε διδάσκουσι καὶ διδασκομένοις, εἶτα δὲ προέβη μετὰ τῆς ἐφορίας εἰς πράξεις ἀφορώσας τὴν βελτίωσιν καὶ εὑρυτέραν ἐκπαίδευσιν τῆς νεότητος ἐπὶ ὑγιῶν βάσεων καὶ πόρων ἐπαρκῶν, πρὸς συντήρησιν ἐπαρκοῦς προσωπικοῦ διδασκάλων ὑπὸ ἡνωμένην Σχολὴν ἀμφοτέρων τῶν κοινοτήτων.

Εἶτα κατιδὼν τὴν ἀνάγκην τῆς ὑπάρξεως μιᾶς κοινῆς ἐκκλησίας ἔνθα ἅπαντες οἱ κάτοικοι κοινῇ νὰ ἐκκλησιάζωνται, καὶ οὐχὶ ὡς μέχρι τοῦδε εἰς πέντε συνοικίας, σύστημα ὅλως καταστρεπτικόν, καὶ διαιροῦν τοὺς χρηματικοὺς κοινοὺς πόρους πρὸς καταστροφὴν τῶν σχολῶν.

Τὴν τοιαύτην ὀλεθρίαν κατάστασιν τῆς κωμοπόλεως ταύτης διαγνοῦσα ἐπελάβετο μετὰ σθένους τὴν διόρθωσιν αὐτῆς, καὶ δὴ τὴν ἐπιοῦσαν Κυριακὴν διὰ θαυμασίου ἀπ’ ἐκκλησίας λόγου περὶ τοῦ θέματος τούτου καὶ ὅν πάντες ἀκορέστως ἤκουον καταγοητευθέντες ἐκ τῆς μελιρρύτου φωνῆς τοῦ σεπτοῦ ἱεράρχου, οὗ τὸ κάλλος τῆς ψυχῆς, τὸ ἐφευρετικὸν τοῦ πνεύματος καὶ τὸ εἰλικρινὲς τοῦ ἤθους, διήγειρε τοῖς πᾶσιν ἀλλοίας ἐντυπώσεις καὶ ὡς ἐκ θαύματος ἠγέρθησαν πάντες ἐκ τοῦ ὕπνου τῆς πλάνης εἱς ὃν ἐξ ἀρχαιοτάτων χρόνων ἐκοιμῶντο.

Μετὰ δὲ τὴν θείαν λειτουργίαν συνεκάλεσεν κοινὴν συνέλευσιν, καὶ ἀφ’ οὗ αὗθις κατέδειξε τὰ καλὰ τῆς ἑνώσεως, ἀπεσκοράκισε τὰς ταπεινὰς ἀντιζηλίας, ἃς ὁ μισόκαλος ἐνσπείρει ἐν τοῖς πνεύμασιν ἀνθρώπων τινῶν καὶ οὕτω ἐν ἐνὶ πνεύματι ἅπαξ ἅπαντες ἐνέκρινον τὰς σκέψεις τῆς Α. Πανιερότητος περὶ ἀνεγέρσεως μιᾶς κεντρικῆς κοινῆς ἐκκλησίας καὶ αὐθωρεὶ συνετάχθησαν τὰ σχετικὰ ἔγγραφα καὶ ἐξελέγη ὑπὸ τὴν προεδρείαν αὐτῆς δεκαμελὴς ἐφοροεπιτροπὴ καὶ εἰδικὸς ταμίας ὁ κ. Φίλιππος Ι. Ζήσης, πρὸς ἐνέργειαν συνεισφορῶν ἐκ τε τῶν ἐνταῦθα καὶ τῶν παρεπιδημούντων πατριωτῶν· αὐθημερὸν ὅθεν ἐγένετο συνεισφορὰ ἐξ 80 λιρῶν, δούσης τὸ καλὸν παράδειγμα τῆς Α. Πανιερότητος, ἐγγραφείσης 10 ὀθωμ. λίρας, ταύτην ἐπηκολούθησαν καὶ οἱ πρόκριτοι κκ. Φώτιος Λέζος, Ἀθ. Μουλᾶς καὶ Φίλιππος Ζήσης ἐγγραφέντες καὶ οὗτοι ἀνὰ δέκα λίρας, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ πάντες οἱ παρευρεθέντες προθύμως καὶ ὑπὲρ δύναμιν συνεισήνεγκον, καὶ οὕτω δόξα τῷ Θεῷ ἐπετεύχθη τὸ κάλλιστον τῶν ἱερωτέρων ἔργων δι’ ὅ τοσοῦτοι πρώην ἅγιοι ἀρχιερεῖς ἠγωνίσθησαν ἄνευ ἀποτελέσματος.

Μετὰ ταῦτα παρεκλήθη ἡ Α. Πανιερότης δι’ ἀναφορᾶς τῆς κοινότητος ὅπως ἐνεργήσῃ παρὰ τῇ Σ. Κυβερνήσει ἵνα ἐκδοθῇ Αὐτοκρατορικὸς ἰραδὲς (ἄδεια) πρὸς ἄμεσον ἐνέργειαν τῆς οἰκοδομῆς. Ἤδη ἀναμένεται παρὰ τῶν ὅπου γῆς εὑρισκομένων εὑσεβῶν καὶ φιλοπατρίδων Λεσινιτσινῶν, ὅπως καὶ οὗτοι σπεύσωσιν ἐλθεῖν ἐπίκουροι ὑπὲρ τοῦ ἐπῶφελεστάτου τούτου ἔργου τῆς πατρίδος των ἔνθα ἐσαεὶ θὰ μνημονεύωνται ὡς κτήτορες τῆς ἀγίας ταύτης ἐκκλησίας. 

Καθῆκον εὐγνωμοσύνης ἐπιτελῶν δὲν δύναμαι ἤ νὰ ἐκφράσω δημοσίᾳ τὸν δίκαιον ἔπαινον πρὸς τὴν Α. Πανιερότητα διὰ τοὺς καταβληθέντας κόπους καὶ τὸν ἄμετρον ζῆλον ὅν ἐπεδείξατο πρὸς ἐπίτευξιν τῶν τε εἰρημένων καὶ διόρθωσιν τῶν δύο ἐνωριακῶν Μονῶν Γερμανοῦ καὶ Αγελάστου διὰ τοῦ διορισμοῦ καταλλήλων ἐπιστατῶν· ἐντεῦθεν μεταβᾶσα εἰς Δρόβιανην συνειργάσθη μετὰ τῆς ἐφοροεπιτροπῆς περὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ περὶ τῆς διαρυθμίσεως τῆς Ἀστικῆς Σχολῆς διότι πολλὰ τὰ τρωτὰ εὖρεν, περὶ ὧν θέλει συνενοηθῆ μετὰ τῆς ἐν Πάτραις ἐπιτροπῆς πρὸς τελείαν καὶ αποτελεσματικὴν λειτουργίαν τῆς Σχολῆς.

Σ.Τ.

Απόδοση άρθρου στη δημοτική

ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΣΙΝΙΤΣΑ

Με αγωνία όλες οι κωμοπόλεις και τα χωριά της επαρχίας του Δελβίνου περίμεναν να δουν από κοντά τον προ διετίας ταχθέντα υπό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας σεβαστό μας ιεράρχη κ. Λουκά, του οποίου οι αποδεδειγμένες αρετές και προτερήματα, κατά το σύντομο διάστημα από την άφιξη του, είναι ανώτερα από κάθε έπαινο, γι’ αυτό και οφείλεται μεγάλη ευγνωμοσύνη στην Μ. Εκκλησία η οποία με μητρική μέριμνα είχε την καλή θέληση να στείλει τον κατάλληλο πνευματικό γιατρό, τον οποίο εκτιμά και σέβεται υπερβολικά όλη η επαρχία, ευχαριστιέται δε και παρηγορείται γιατί στο πρόσωπο της Αυτού Πανιερότητος βρήκε τον, σύμφωνα με τις γραφές, «Τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπεν Ἀρχιερεὺς κτλ.» (μτφ. «Αυτός είναι ο Αρχιερέας που μας ταίριαζε κτλ.»).

Αποφεύγοντας τη συνήθη αφήγηση της σπάνιας και εξαιρετικής υποδοχής που έτυχε όταν βγήκε στις 7 Απριλίου από την πρωτεύουσα πόλη του Δελβίνου για επίσκεψη στην επαρχία, περιορίζομαι στα επιτευχθέντα έργα που έτυχα ως αυτόπτης μάρτυρας στην εδώ κωμόπολη της Λεσινίτσας, η οποία αποτελείται από 250 σπίτια και είναι διαιρεμένη σε δύο τμήματα, Άνω και Κάτω Λεσινίτσα. 

Στις 13 Απριλίου έφτασε εδώ και αθρόοι οι κάτοικοι τον υποδέχτηκαν σε απόσταση μισής ώρας από την κοινότητα, μετά δε και τις τυπικές προσφωνήσεις και τα άσματα των μαθητών οδηγήθηκε στο σπίτι του πρόκριτου κ. Φωτίου Λέζου το οποίο είχε ετοιμαστεί για αυτό το σκοπό. 

Την επόμενη ημέρα η Α. Πανιερότης από το πρωί μέχρι το βράδυ επισκέφθηκε την κοινή Ελληνική Σχολή Άνω και Κάτω Λεσινίτσας, όπως και τα δύο δημοτικά σχολεία και με ενδιαφέρον εξέτασε όλους τους μαθητές αποδίδοντας τα εύσημα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους, ύστερα δε προχώρησε σε πράξεις που αφορούν την βελτίωση και ευρύτερη εκπαίδευση της νεολαίας σε υγιείς βάσεις και επαρκείς πόρους ως προς την συντήρηση επαρκούς αριθμού δασκάλων στην ενωμένη Σχολή των δύο κοινοτήτων. 

Έπειτα διέκρινε την ανάγκη ύπαρξης μιας κοινής εκκλησίας όπου όλοι οι κάτοικοι να εκκλησιάζονται από κοινού, και όχι όπως μέχρι τώρα σε πέντε συνοικίες, ένα καταστρεπτικό σύστημα που διαιρεί τους κοινούς χρηματικούς πόρους και οδηγεί στην καταστροφή των σχολών. 

Αφού διέγνωσε την ολέθρια αυτή κατάσταση της κωμόπολης, επιλήφθηκε με σθένος την διόρθωσή της, και μάλιστα την επόμενη ημέρα την Κυριακή μέσω του θαυμάσιου λόγου στην εκκλησία για το θέμα αυτό, οι πάντες άκουγαν ακόρεστα καταγοητευμένοι την γλυκομίλητη φωνή του σεβαστού ιεράρχη, του οποίου το κάλλος της ψυχής, το εφευρετικό του πνεύμα και το ειλικρινές του ήθος, διέγηρε στους πάντες άλλες εντυπώσεις και σαν από θαύμα σηκώθηκαν όλοι από τον ύπνο της πλάνης που κοιμόντουσαν από αρχαιοτάτων χρόνων. 

Μετά από τη θεία λειτουργία συγκάλεσε κοινή συνέλευση και αφού για άλλη μια φορά κατέδειξε τα καλά της ένωσης, έδιωξε τις αντιζηλίες που ο διάβολος σπέρνει στις ψυχές αυτών των ανθρώπων, και έτσι με ένα πνεύμα όλοι ενέκριναν τις σκέψεις της Α. Πανιερότητος για την ανέγερση μιας κοινής κεντρικής εκκλησίας και αμέσως συντάχθηκαν τα σχετικά έγγραφα και εξελέγη υπό την προεδρία δεκαμελής εφοροεπιτροπή, και ειδικός ταμίας ο κ. Φίλιππος Ι. Ζήσης, για συνεισφορές από τους εδώ και τους απόδημους πατριώτες. Την ίδια μέρα έγινε συνεισφορά 80 λιρών, δίνοντας το καλό παράδειγμα η Α. Πανιερότητα που εγγράφηκε με 10 οθωμανικές λίρες, και ακολούθησαν και οι πρόκριτοι κ.κ. Φώτιος Λέζος, Αθανάσιος Μουλάς και Φίλιππος Ζήσης που εγγράφηκαν και αυτοί από 10 λίρες, αλλά όμως και όλοι οι παρευρισκόμενοι συνεισέφεραν πρόθυμα και πέρα από τη δύναμή τους, και έτσι δόξα τω Θεώ επετεύχθη το κάλλιστο των ιερότερων έργων για το οποίο τόσοι πρώην αρχιερείς αγωνίσθηκαν χωρίς αποτέλεσμα. 

Μετά από αυτά παρακλήθηκε η Α. Πανιερότης να ενεργήσει για λογαριασμό της κοινότητας προς την Κυβέρνηση για να εκδοθεί Αυτοκρατορικός ιραδές (άδεια) για το άμεσο ξεκίνημα της οικοδομής. Ήδη αναμένεται από των όπου γης ευσεβών και ευπατρίδων Λεσινιτσινών να σπεύσουν και αυτοί να βοηθήσουν υπέρ του επωφελέστατου αυτού έργου της πατρίδας τους όπου θα μνημονεύονται για πάντα ως κτήτορες της αγίας αυτής εκκλησίας. 

Επιτελώντας το καθήκον της ευγνωμοσύνης δεν μπορώ να μην εκφράσω δημόσια τον δίκαιο έπαινο προς την Α. Πανιερότητα για τους κόπους που κατέβαλε και τον άμετρο ζήλο που επέδειξε για την επίτευξη των προαναφερόμενων και την διόρθωση των Μονών Γερμανού και Αγελάστου με τον διορισμό κατάλληλων επιστατών. Από εδώ, αφού μετέβη στη Δρόβιανη συνεργάστηκε εκεί με την εφορεπιτροπή για τα εκκλησιαστικά και για την διαρρύθμιση της Αστικής Σχολής, διότι βρήκε πολλές αδυναμίες για τις οποίες θέλει να συνεννοηθεί με την επιτροπή στην Πάτρα για την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική λειτουργία της Σχολής. 

Σ.Τ.

Πηγές – Παραπομπές