Τα γεφύρια στα Ριζά της Βορείου Ηπείρου ίσως να μην έχουν το μέγεθος, την …ανάταση γεφυριών άλλων τόπων, μα είναι όλα τους πέτρινα, όλα τους ομορφοχτισμένα, αναφέρει ο σπουδαίος ερευνητής και συγγραφέας Σπύρος Μαντάς. Μέσα από τα έργα του, Πέτρινα γεφύρια στη Βόρεια Ήπειρο και ΓΕΦΥΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ μας ταξιδεύει στο κόσμο των πέτρινων γεφυριών όχι μόνο από τεχνικής άποψης αλλά συμπεριλαμβάνοντας και μία ιστορική, κοινωνική και λαογραφική διάσταση. Στα Ριζά καταγράφονται 8 πέτρινα γεφύρια με τα 6 από αυτά να βρίσκονται στην Λεσινίτσα.
Το γεφύρι στον Άη Γιώργη, βρίσκεται μέσα στην Κάτω Λεσινίτσα, στο κέντρο του χωριού γεφυρώνοντας το Λεσινιτσιώτικο ποτάμι που χωρίζει το χωριό στα δύο (39.843585, 20.259518). Πρόκειται για όμορφο, χτισμένο με τέχνη γεφύρι, που όμως οι κάποιες άτσαλες νεότερες επεμβάσεις το αδικούν.
Βλέπουμε το μοναδικό του τόξο, σχηματισμένο στέρεα με διπλή σειρά καμαρολίθια, να ανοίγει 5,60 μ. και να σηκώνεται ψηλά στα 3.35 μ. για να υπερπηδήσει το Λεσινιτσιώτικο. Από πάνω, σε ύψος 4.20 μ., ο διάδρομος διάβασης, διαγράφοντας καμπυλωτή τροχιά 13.60 μ. σε οδηγεί στην άλλη όχθη και γειτονιά. Το πλάτος του, 2.10 μ.
Πληροφορίες, έστω και γενικές, ας πούμε φήμες, για το χορηγό, το χρόνο κατασκευής τη δαπάνη που απαιτήθηκε, δεν έχουμε. Έχουμε όμως μια ιστορία που τη διηγούνται οι ντόπιοι όχι σαν θρύλο αλλά ως αληθινό γεγονός -ορκίζονται πως συνέβαινε. Κατά τη Σταυρούλα Γέρου (1924-2017) λοιπόν…
«Θυμάμαι τη γιαγιά μου που μου έλεγε μια ιστορία που δεν μπορούσε να ξεχάσει. Γυρνάγανε με τον παππού κάποιες νύχτες από το πότισμα και πάνω στο γιοφύρι στεκόταν ένα κάτασπρο άλογο, ακίνητο, πάντα στην ίδια θέση. Μέσα στη νύχτα έλαμπε -έλεγε η γιαγιά και σταυροκοπιότανε-,έκλεινε το πέρασμα και δεν έφευγε. Τότε ο παππούς έλεγε κάτι λόγια μουρμουριστά, θρησκευτικά, μια προσευχή έλεγε. Τότε, μόνο τότε, το άλογο παραμέριζε και στη συνέχεια έφευγε τρέχοντας. Κι άλλοι το είχαν δει…». (Σ. Μαντά, ΓΕΦΥΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ τομ. Γ, σελ. 288).
Το γεφύρι στην Κάτω Λεσινίτσα χτίστηκε έτσι ώστε να συνδέει τις συνοικίες Σιματάτι και Κωτσα΄τι και τα σπίτια που βρίσκονται στο κέντρο του χωριού. Είναι ίσως από τα λίγα γεφύρια στην ευρύτερη περιοχή που ακόμα και σήμερα έχει πρακτική σημασία αφού χρησιμοποιείται για την (πεζή) πρόσβαση σε αυτές τις συνοικίες. Τα πέτρινα γεφύρια εκείνης της περιόδου (πιθανολογείται 17ος-18ος αιώνας) στέκουν και σήμερα, καθώς οι μάστορες τα έχτισαν με ιδιαίτερη φροντίδα, σεβόμενοι πάντα τους νόμους της φύσης.
Με την υπ ‘αριθμόν 266/1, στις 16.02.1979 το γεφύρι ανακηρύχτηκε ως μνημείο πολιτισμού από το Υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας.
Παρεμβάσεις αποκατάστασης
Η εγκατάλειψη χρόνων και η αδιαφορία των αρχών και των υπηρεσιών έφεραν και αυτό το μνημείο πολιτισμού σε κατάσταση τέτοια που σε μερικά χρόνια δεν θα ήταν υπερβολή να μιλούσαμε για την κατάρρευσή του.
Άλλωστε, το δυσάρεστο γεγονός της κατάρρευσης το 2017 ενός άλλου μνημείου πολιτισμού, του Μοναστηρίου του Αγίου Αθανασίου (Μονή Γερμανού), που βρίσκεται στα 500 περίπου μέτρα από το γεφύρι, αποδεικνύει περίτρανα την κατάσταση των μνημείων στην περιοχή μας και τον κίνδυνο που αυτά διατρέχουν.
To 2018 το Εθνικό Συμβούλιο Αποκατάστασης ενέκρινε έργο που εκπονήθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Εθνικού Πολιτισμού Αυλώνα (Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare Vlorë), το οποίο προβλέπει παρεμβάσεις στερέωσης και αποκατάστασης σε αυτό το μνημείο όπως αρμολόγηση και στήριξη.
Η προσπάθεια αυτή φαινόταν να είχε τελματώσει για χρόνια με κίνδυνο πρόκλησης περαιτέρω μη αναστρέψιμων φθορών, αλλά μετά από αρκετό καιρό, και ύστερα από το ενδιαφέρον που επέδειξαν ορισμένοι συγχωριανοί μας, οι αρμόδιες υπηρεσίες ευαισθητοποιήθηκαν και ξεκίνησαν τις εργασίες αναπαλαίωσης.
Ελπίζουμε αυτές να ολοκληρωθούν επιτυχώς και να αναδειχθεί όπως πρέπει και όπως του αξίζει αυτό το μνημείο του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής.
Πηγές-Παραπομπές
- Σπύρος Ι. Μαντάς, Πέτρινα γεφύρια στη Βόρεια Ήπειρο, Έκδοση Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων, 2008
- Σπύρος Ι. Μαντάς, ΓΕΦΥΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ & των όμορων περιοχών, Τόμος Γ’ Τα “Ηπειρωτικά” Πετρογέφυρα …ζεύξεις του άπειρου, Εκδόσεις Ελίκρανον, Αθήνα 2020
- Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων, https://arhiogefirionipirotikon.blogspot.com/
- Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore, http://iktk.gov.al/
