Στις 26 Νοεμβρίου στο Ορθόδοξο εορτολόγιο τιμούμε την μνήμη των Αγίων Στυλιανού Παφλαγώνος, Νίκωνος «Μετανοείτε» Πολιούχου Σπάρτης, Αλυπίου, Γεωργίου Νεομάρτυρος και άλλων Αγίων. Για εμάς όμως τους Βορειοηπειρώτες γιορτάζει ακόμα ένας Άγιος που γεννήθηκε, έζησε, έδρασε και κοιμήθηκε στα μέρη μας, την περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο Άγιος Σοφιανός, Επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως και Αργυροκάστρου.
Ο Άγιος Σοφιανός, γεννήθηκε τον 17ο αιώνα στο χωριό Πολύτσανη (ένα από τα εφτά χωριά της περιοχής Πωγωνίου της Βορείου Ηπείρου, τα υπόλοιπα: Σχωριάδες, Σωπική, Χλωμό, Τσιάτιστα, Μαυρόγερο και Σέλτση).
Στοιχεία ημερομηνίας της γεννήσεως του δεν έχουμε λόγω των χρόνων της αθεϊστικής λαίλαπας όπου χάθηκαν πολύτιμα στοιχεία και μνημεία της περιοχής μας. Εκτός από την προφορική παράδοση και την αναγνωρισιμότητα του από τους πιστούς ως Αγίου, γίνεται γνωστός από στοιχεία έρευνας και από τους καταλόγους των Επισκόπων και Επισκοπών της περιοχής, που τον παρουσιάζουν Επίσκοπο Δρυϊνουπόλεως την περίοδο 1672, την χρονιά αυτή ίδρυσε Σχολή στο Μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου του χωριού του..
Τα όρια της δικαιοδοσίας του καλύπτουν τις περιοχές της Δροπόλεως, του Αργυροκάστρου, του Δέλβινου και της Χειμάρρας.
Σημαντικές πληροφορίες για τον Άγιο μας δίνει και ο συγχωριανός μας Βασίλειος Μπαράς στο σπουδαίο βιβλίο του: Το Δέλβινο της Βορείου Ηπείρου και οι γειτονικές του περιοχές στις σελίδες 41,42.
Το σημαντικότερο έργο του Αγίου Σοφιανού είναι η εθνικοθρησκευτική συμβολή του κατά του εξισλαμισμού. Ένα ιδιαίτερα σύνηθες φαινόμενο της εποχής που Χριστιανοί εξωμοτούσαν, δηλαδή τούρκευαν, αλλαξοπιστούσαν υπό την απειλή ή την δωροδοκία των Αγαρηνών.
Θεωρείται πρόδρομος του Μοσχοπολίτη ιερομονάχου Νεκταρίου Τέρπου και του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Λίγο προ του θανάτου του, παραιτείται από τα αρχιερατικά του καθήκοντα και εγκαταβιώνει ως μεγαλόσχημος μοναχός στο τοπικό μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου. Ο Άγιος θέλοντας να αντιμετωπίσει την κατάσταση του Χριστιανών που τουρκεύουν συνεχίζει να περιοδεύει από χωριό σε χωριό για να πείσει με το κηρυκτικό και ιεραποστολικό του έργο τον κόσμο να διατηρήσει την θρησκεία του και τις παραδόσεις του.
Με την ασκητικότητα του και την αγιότητα του ήταν ιδιαίτερα σεβαστός ακόμη και από τους μουσουλμάνους. Μαρτυρείται μάλιστα η περίπτωση μιας νεαρής μουσουλμάνας, που απελπισμένη προσέφυγε στον Άγιο, αδυνατώντας να βρει το κεντημένο με χρυσά φλουριά φέσι της. Εκείνος προσευχήθηκε θερμά και της αποκάλυψε ότι το φέσι της βρισκόταν στην φωλιά ενός πελαργού, υποδεικνύοντας μάλιστα το ακριβές σημείο, όπου λίγο αργότερα το βρήκε ευγνωμονώντας τον Άγιο.
Ένα ακόμη θαύμα του Αγίου μαρτυρούν οι προφορικές μαρτυρίες. Τη Μονή του Αγίου Αθανασίου επισκέφτηκε ένας προσκυνητής, στον οποίο οι μοναχοί διηγήθηκαν κάποιο θαύμα. Στη διήγηση ήταν παρών και ο Άγιος Σοφιανός, που άκουγε προσεκτικά. Ο ξένος φάνηκε δύσπιστος στη διήγηση των μοναχών και κατόπιν εξέφρασε έντονα την απιστία του. Τότε ο Άγιος σηκώθηκε και διέταξε ένα νεαρό καλογέρι να πάρει από το τζάκι τρία κομμάτια ξύλου κερασιάς, που καίγονταν.
Ζήτησε από τον ξένο και δύσπιστο διαβάτη και τον καλόγερο να τον ακολουθήσουν στην αυλή και, παίρνοντας την αξίνα, φύτεψε τα καμένα τρία κομμάτια ξύλου λέγοντας ότι αυτά θα ανθίσουν και θα καρποφορήσουν μέχρι την επόμενη άνοιξη, για να του δείξει ο Θεός έμπρακτα ότι η διήγηση των μοναχών για το αναφερόμενο θαύμα ήταν πέρα για πέρα αληθινή. Και με τις προσευχές του Αγίου το θαύμα έγινε. Τα καμένα ξύλα έπιασαν ρίζες, έβγαλαν φύλλα και καρπούς, όπως εκείνος είχε προβλέψει. Βρίσκονται ακόμη και στις μέρες μας στον περίβολο της Ιεράς Μονής, που σήμερα φέρει πλέον και το όνομα του Αγίου και ονομάζεται Μονή Αγίων Αθανασίου και Σοφιανού.
Ο Άγιος Σοφιανός κοιμήθηκε στις 26 Νοεμβρίου του 1711. Υπάρχει και μία εκδοχή ότι κοιμήθηκε το 1771, αλλά μάλλον λανθασμένη. Τα πολλά του θαύματα του προσέδωσαν τον τίτλο Σημειοφόρος, από τα σημεία – θαύματα. Η τιμία του κάρα καθώς και τα ιερά του λείψανα φυλάσσονται σε περίτεχνες θήκες, τα οποία από την Μονή του Οσίου μεταφέρθηκαν για λόγους ασφαλείας από τον Εφημέριο του χωριού ιερέα Ευθύμιο Καλαμά και τους κατοίκους του στο κεντρικό ιερό Ναό των Ταξιαρχών της Πολύτσανης, όπου μέχρι σήμερα φυλάσσονται για αγιασμό και ευλογία των πιστών.
Στην Κόνιτσα το 2022 οικοδομήθηκε Ναός επ’ ονόματι του Αγίου στην τοποθεσία Τοπόλιτσα- Σέρβιανα. Το Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2022 ημέρα μνήμης του Αγίου τελέσθηκαν τα Θυρανοίξια του Ναού από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης κ. Ανδρέα.
Τον Αύγουστο του 2023 έγιναν στην Πολύτσανη τα αποκαλυπτήρια προτομής του Αγίου που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Βαγγέλης Ηλίας και κατασκευάσθηκε με πρωτοβουλία και εράνους της Ένωσης των Απανταχού Πολυτσανιτών. Στα αποκαλυπτήρια παρέστησαν ο καθηγητής του Α.Π.Θ. και πρ. Κοσμήτωρ Μιχάηλ Τρίτος, ο οποίος ήταν και ομιλητής της ημέρας, ο Γενικός Πρόξενος Αργυροκάστρου Δημήτρης Σαχαρίδης, ο Δήμαρχος Δρόπολης και Πωγωνίου Δημήτρης Τόλης κ.α.
Ο Άγιος Σοφιανός υπήρξε δυναμική προσωπικότητα με πνευματική και εθνική δράση στην εποχή του, μια δύσκολη εποχή. Με την πίστη του, τα έργα του, την Επισκοπική και Ποιμαντική του μέριμνα, τη βαθιά ησυχαστική και ασκητική Βιοτή του, με τις περιοδείες, με κάθε έργο και λόγο του έγινε δοχείο Χάριτος του Αγίου Πνεύματος και ενισχύσεως των Χριστιανών.
Αυτή η αγιασμένη μορφή πρέπει να αφυπνίζει κάθε άνθρωπο, κάθε πατριώτη, κάθε πιστό από τον σημερινό και χειρότερο λήθαργο Θρησκευτικό, Πατριωτικό, Ανθρώπινο.
Με τον Άγιο έχει ασχοληθεί σημαντικά ο Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Πέττας, ο οποίος προσπαθεί να τον κάνει γνωστό στον κόσμο και τους πιστούς.
Έχει εκδόσει δύο βιβλία για τον Άγιο, το ένα το 2005 και Β’ έκδοση του το 2009 με τίτλο «Ο ΟΣΙΟΣ ΣΟΦΙΑΝΟΣ Ἐπίσκοπος Δρυϊνουπόλεως & Ἀργυροκάστρου, Ὁ Σημειοφόρος καί ἡ Πολύτσανη Πωγωνίου» και το 2ο το 2019, «Ὁ ὅσιος Σοφιανός, Μεγάλες Ἐκκλησιαστικές μορφές καί ἡ ἱεραποστολική τους δράση στούς Λαούς καί ἰδιαιτέρως στή Γή τοῦ Πύρρου. Οἱ Πρόδρομοι Ἁγίου Κοσμά τοῦ Αἰτωλοῦ».
Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἁγίου. Ἦχος δ΄.*
Ἱεραρχίας κεχρισμένος τῷ μύρῳ, ἀρχιερεύς περιφανής ἀνεδείχθης πᾶσι Χριστοῦ θεράπων ἐνθεώτατος, καί σοφῶς ἐποίμανας τόν λαόν τοῦ Κυρίου, Σοφιανέ ὅσιε, διά λόγων καί ἔργων۰ καί νῦν δυσώπει πάντοτε Χριστόν, ἐλεηθῆναι τούς σέ μακαρίζοντας.
* Το Απολυτίκιο του Αγίου συνέγραψε ο μακαριστός κοντοχωριανός μας από την Δρόβιανη, Μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης +1991, Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, ο οποίος πρόσφατα αναγνωρίστηκε Άγιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και θα ασχοληθούμε με αυτόν σε επόμενο άρθρο μας.
Άρης Χρήστος Μπίτας
